Dwa domostwa

Dwa domostwa.

Jedno jest najlepiej zachowanym średniowiecznym zamkiem w całej Skandynawii.

Drugie wybudowano prawdopodobnie w XX wieku. Jest jednym z wielu zagubionych w szwedzkiej przestrzeni.

Pierwsze szczyci się historią sięgającą 980 roku. Dziś widoczny kształt otrzymało w połowie XVI wieku. Gościło w swoich progach króla Danii i Norwegii Chrystiana IV Oldenburga, którego żołnierze otoczyli zamek Torup fosą istniejącą do 1775 roku. Tutaj urodził się w 1796 roku austriacki poeta Franz von Schober, który przez dwa lata (1823-1825) był aktorem w pruskim teatrze wrocławskim Kalte Asche pod kierownictwem Gottloba Benedicta Biereya, gdzie grał pod pseudonimem Torupson. Znamienne, gdyż spędził na zamku jedynie sześć pierwszych lat swojego życia. Pod zamkowymi murami zginęło w 1811 roku setki parobków, którzy zgromadzili się licznie, by protestować przeciw Karolowi XIV Janowi i ogólnokrajowej przymusowej rekrutacji do wojska. 1000 do 1500 mężczyzn wywołało powstanie chłopskie i wielu z nich zostawiło w jego okolicach swoje marne życia. Tutaj mieszkała też dzielna kobieta, żona marszałka sądowego Gustafa Juliusa Coyeta, nowego właściciela od 1812 roku, Henrietta. Remontowała wraz z mężem zamek, rozbudowywała, zakładała ogrody i bibliotekę w dawnej stajni powozowej. Torup za jej czasów był miejscem spotkań ludzi sztuki, kultury i nauki. A w uniwersyteckim miasteczku Lund pod jej wpływem i za pieniądze jej małżonka powstał jedyny w Szwecji akademik dla kobiet. Ich córka Amelie wyszła za mąż za jednego z uchodźców, którzy w czasie I wojny światowej przewijali się przez pałac, Otto von Leithner. Żona ich syna Ernsta Gustafa sprzedała po jego śmierci w 1968 roku dobra miastu Malmö zabezpieczając prawo do korzystania z posiadłości przez jej potomków do 2035 roku. Zamek jest corocznie przez tysiące turystów odwiedzaną perełką. Choć w rękach prywatnych można swobodnie poruszać się po zadbanym terenie obejmującym park, kawiarnię i sklepik.

Drugie jest w gąszczu traw i krzaków prawie niewidoczne. Odstrasza jeżynami, które jak w ponuro zaczynającej się baśni wiją swoje uzbrojone w kolce gałęzie po wciąż widocznych ścieżkach oplatając każdą przestrzeń ścian, drzwi, okien i schodów. Rozdrapują rany na gołych łydkach, ale i częstują dorodnymi, soczystymi, ciemnymi owocami. Dopiero, gdy podejdzie się bliżej można dostrzec, że na jedyny wyglądający budynek jest tylko początkiem, przybudówką do małego gospodarstwa. Kompleks domu mieszkalnego, stajni i stodoły przyjaźnie zwróconych do siebie na polu kwadratu zapadł w opuszczenie i zaniedbanie. Pokruszył tynkiem, zmurszał nieużywanymi od dawna meblami, zemszał nieużytkowanymi podłogami. Biały krzyż wymalowany na brązowej tapecie w ciemnym pokoju robi upiorne wrażenie, gdy oświetla się go latarką. Wychylająca się ze ściany pusta lodówka odpryskuje lakierem, który miał chronić żywność przed zepsuciem. Za zasłoną, którą spektakularnie i z drżeniem rąk, bojąc się widoku za nią, rozsuwamy kryje się zabite deską okno. O mieszkańcach nie wiadomo nic. Czy ktoś był poetą? Malarzem? Królem? Księciem? Marzycielem? Czy kochano się nawzajem? Jak traktowano zwierzęta? Dlaczego zostawiono tę posiadłość na pastwę szwedzkiego losu? Może to potomkowie tamtych pachołków, którzy w obawie o własne życie wystąpili zbrojnie przeciw królowi i to życie jeszcze szybciej stracili? Czy mieszkała tutaj rodzina, czy może ktoś zupełnie sam?

Dwa miejsca. Dwa przez ludzi stworzone światy. Ich trwanie jest kaprysem przypadku. Ich wcześniejsza czy późniejsza agonia też.

Zdjęcia (26)

Komentarze (2)