Cmentarz bezimiennych

Cesarz byłyby zadowolony. Wilhelm I Hohenzollern mógłby z niej spoglądać na przepięknie wijącą się pomiędzy przepaścią lasu Havelę. Mógłby majestatycznie pokonać 204 schody w górę czy w dół, rozmyślając o kolejach swego i kraju istnienia. Nie dożył jednak setnych urodzin, a właśnie z tej okazji wieżę wybudowano. Czerwono-ceglaście wyłania się z powagą 56-metrowej wysokości w stylu gotyckim stworzona i taka po dziś dzień zachowana. Zaprasza do środka, do kapiącej złotem hali z białym posągiem samego króla i cesarza, i skromnych metalowych schodów, wiodących do przepięknych jesiennych widoków. Dziś pierwszy dzień listopada, czas zadumy i szarugi, a tutaj jakby wszystko zatrzymało się w locie – i słoneczne promienie, i białe żaglówki, i spacerowicze przysiadający na złocistym piasku, by posłuchać delikatnego plusku bezszelestnie przepływającej rzeki. Wszystko łączy się ze sobą – i sam władca, którego dwór jeszcze nam trochę potowarzyszy, i Havela, która właśnie tutaj zainscenizowała nieoczekiwany obrót ludzkich losów, i ten wyjątkowo smutny, nostalgiczny, ale i pełen nadziei, bo wypełniony wspomnieniami, których przecież mogłoby nie być, a na szczęście są, dzień. Słońce syci światłem, a bezgłośnie mijające minuty tańczą walca nieprzypadkowości.

Maszerując od Grunewaldturm nad Havelą, mijając plażę Kuhhorn, skręcając w prawo i idąc cały czas prosto, można dojść do cmentarza bezimiennych. Mijana przed chwilą rzeka tworzy właśnie niedaleko stąd lekkie zakole, które przyczyniało się do dość dziwnego i nieoczekiwanego, wprawiającego za to w zatrwożenie i kłopoty, zjawiska – zbierali się tutaj...topielcy. Desperaci znudzeni, albo zrozpaczeni życiem, znajdowali swój zbawczy ratunek w ostatnim skoku do wody. Niestety, przyczyniali się tym krokiem do ogromnej zgryzoty leśników. Zwłoki nie płynęły dalej, jak zaczarowane dryfowały przy brzegu i coś trzeba było z nimi zrobić. Niedaleko znajdowała się polana, którą władze miasta przekształciły w cmentarz dla samobójców. Wtedy, a mówimy o końcu XIX wieku, nie same zwłoki przysparzały kłopotów, ale fakt ich dobrowolnego rozstania się z życiem. Wtedy samobójstwo karane było obrażaniem się przede wszystkim księży na nieszczęsne istoty, którzy odmawiali pochówku. Cmentarz taki, skryty w lesie i blisko zapraszającej w swoje trzewia rzeki, był miejscem idealnym. Jego sława rozniosła się szybko po okolicy, nie tylko, że rodziny z ulgą zwoziły swoich z własnej ręki poległych, ale i oni sami często decydowali się na śmierć w jego pobliżu. Pochowanych tutaj zostało pięciu wiernych carowi Rosjan, którzy na wieść zwycięstwa bolszewików zbiorczo utopili się w Haveli. Ich groby zdobią drewniane ortodoksyjne krzyże i bluszcz zielony pełzający bezgranicznie również po innych nagrobkach.

Wyjątkowość i ekskluzywność dla samobójców skończyła się z momentem utworzenia się tzw. dużego Berlina, gdy to w 1920 roku osada Grunewald stała się jego dzielnicą, a ta, jak każda inna, własnej nekropolii potrzebowała. Cmentarz już był, jak znalazł, ale do dziś pozostał miejscem pochówku wyjątkowych, skromnych, nie rzucających się w oczy i ekscentrycznych. Spacer po nim to wzruszenie błogostanem śmierci, to odkrywanie prostoty słów „mama tata” na małym kamieniu wrośniętym w omszałą ziemię, to szelest ciszy i trzepot tęsknoty, to raj ukojenia. Spoczywają koło siebie Wilhelm Hintze, wierny sługa Hohenzollern (Wilhelm się kłania) i Willi Schulz, nadleśniczy Grunewaldu, z pompatycznie krótkim sloganem – „łowy skończone”. Spoczywa „moja miłość” i artysta uwieczniony wypalcowaną figurką kruchego człowieka, rzesza bezimiennych samobójców i rzesza cywilistów, których grzebano pospiesznie w 1945 roku w berlińskich parkach, by w końcu przenieść tutaj, w ciszę stołecznego lasu. Jest jeszcze jeden wyjątkowy grób – Nico – pierwszej komercyjnej modelki świata. Nico pozostaje tajemnicą do dziś, postacią, która fascynuje i intryguje nawet po śmierci. Odwiedzający to miejsce zdążają właśnie do niej, zostawiając listy, pluszowe misie, słoneczne okulary, zdjęcia, słuchawki i aniołki. Nico na jednej z fotografii ma zamknięte oczy i głowę lekko uniesioną w górę i to ostatnie miejsce jej spoczynku takie też robi wrażenie – nonszalancko oderwane od cmentarnej rzeczywistości. Nico została odkryta przez przypadek w berlińskim KaDeWe, gdzie pracowała po wojnie u boku swojej matki. Ze względu na wyjątkowy w tamtych latach wzrost (1,75 cm) wpadła w oko fotografowi Herbertowi Tobiasowi, który uczynił z niej skazanego na sukces manekina. W 1954 roku pożegnała się jako 16-latka ze szkołą, a dwa lata później przeprowadziła do Paryża. Próbowała aktorstwa u Federico Felliniego, poznawała muzyków z Rolling Stones, Led Zeppelin, Boba Dylana czy Briana Jonesa i spotkała Andego Warhola, dla którego stała się muzą. Wybrana w 1966 roku Popgirl'66 zadebiutowała jako piosenkarka z zespołem The Velvet Underground. Rok później zakochał się w niej nieszczęśliwie Leonard Cohen, parę jego piosenek było tą miłością inspirowanych, ona jednak wybrała na amanta Jima Morrisona.

Nico urodziła jedno dziecko, syna Aaorona, którego ojcem miał być Alain Delon. Aktor zaprzeczał kategorycznie, a proces sądowy nie przyniósł uznania ojcostwa ze względu na niedopełnienie formalności. Syn najpierw wychowywał się u Nico, później u jej matki, a gdy ta zachorowała na demencję Aarona wzięła do siebie matka Alaina Delona Edith Boulogne. Jej drugi mąż zaadoptował dziecko (gdyby Edith to zrobiła, zostałby bratem swojego ojca, czego rodzina chciała uniknąć), co przyczyniło się do zerwania kontaktów Delona z matką aż do jej śmierci.

Nico widywała syna rzadko dopóki ten nie osiągnął pełnoletności. Uzależniona od narkotyków, przede wszystkim od modnej wtedy heroiny, nie miała kontroli nad swoim życiem. Gdy Aaron przeprowadzi się do niej w wieku 19 lat wpadnie w takie samo uzależnienie. Nico jednak udało się z nałogiem zerwać, trzy lata przed śmiercią paliła tylko marihuanę i brała udział w terapii substytucyjnej. Na Ibizie 18 lipca 1988 roku spadła z roweru, przewieziona do szpitala zmarła w wyniku pęknięcia nierozpoznanego tętniaka. Pochowana została właśnie tutaj na prochach swojej matki w towarzystwie ekscentrycznym z tendencją do królewskiej wyniosłości.

Cmentarz nie przyjmuje już zgasłych ciał. Za 50 lat zostanie oddany naturze.

Zdjęcia (35)

Komentarze (7)